Zatrudnianie cudzoziemców – zmiany od 2018 r.

Od 1 stycznia 2018 r. nastąpi szereg zmian w zatrudnianiu na obszarze Polski cudzoziemców. Stanie się to na mocy ustawy z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, której głównym celem jest:

• wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego oraz
• przeciwdziałanie występującym obecnie nadużyciom, sprawniejsze zarządzanie migracjami zarobkowymi i poprawa standardów zatrudniania cudzoziemców.

Spośród najistotniejszych modyfikacji na szczególną uwagę zasługuje wprowadzenie nowego typu zezwolenia na pracę sezonową, uszczelnienie procedury związanej z wykonywaniem pracy krótkoterminowej (do 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcy) oraz rozwiązania ułatwiające kontynuację współpracy z cudzoziemcem po okresie pracy na podstawie oświadczenia i zachęcające do zatrudniania cudzoziemców na podstawie umowy o pracę.

Przywołana ustawa wchodzi w życie z początkiem 2018 r., z wyjątkiem przepisu art. 12 odnoszącego się do oświadczeń o zamiarze powierzenia cudzoziemcowi wykonywania pracy, która byłaby wykonywana po dniu 3 grudnia 2018 r., który wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, oraz przepisów dotyczących przekazywania przez organy Krajowej Administracji Skarbowej wojewodom i starostom informacji o podmiotach powierzających wykonywanie pracy cudzoziemcom, za pomocą systemów teleinformatycznych prowadzonych przez ministra właściwego do spraw pracy, które zaczną obowiązywać od 1 lipca 2018 r.

Procedurę powierzania pracy obcokrajowcom w 2018 r. krok po kroku opisaliśmy w artykule: Zatrudnianie cudzoziemców od 2018 – wskazówki i procedura krok po kroku.

W kontekście omawianych zmian resort pracy, na swej stronie internetowej http://www.mpips.gov.pl/ zamieścił komunikat, w którym czytamy:

„(…) Wprowadzony zostanie nowy typ zezwolenia na pracę sezonową. Dotyczyć będzie przede wszystkim zatrudnienia w rolnictwie, ogrodnictwie i turystyce (szczegółowy wykaz podklas działalności wg klasyfikacji PKD zostanie uregulowany w rozporządzeniu). W odróżnieniu od innych zezwoleń będzie ono wydawane przez starostę. Oznacza to bliskość urzędu i szybsze procedowanie, niż w przypadku zezwoleń na pracę wydawanych przez wojewodę. Cudzoziemiec będzie mógł wykonywać pracę sezonową przez 9 miesięcy w roku kalendarzowym. Rozwiązania dotyczące przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową ułatwiają kontynuację pracy cudzoziemca (praca uznana za legalną w oczekiwaniu na decyzję starosty).
Wpłata w przypadku zezwoleń na pracę sezonową (30zł) będzie znacznie niższe niż w przypadku innych zezwoleń na pracę (jej wysokość określi rozporządzenie).

W zakresie pracy sezonowej przewiduje się preferencje dla obywateli 6 państw, w tym Ukrainy, które korzystają obecnie z tzw. procedury oświadczeniowej. Ułatwienia te polegają na:
– zwolnieniu z tzw. testu rynku pracy,
– możliwości uzyskania wpisu wielosezonowego (do 3 lat)
– możliwości powierzenia innej pracy niż sezonowa na okres do 30 dni (z wyjątkiem pracowników tymczasowych).

Ustawa uwzględnia także sytuację cudzoziemców, którzy wjeżdżają na terytorium Polski w ramach ruchu bezwizowego (na okres do 90 dni w ciągu 180 dni). W przypadku wjazdu w celu wykonywania pracy sezonowej, możliwe będzie wystąpienie już na terenie naszego kraju przez cudzoziemca z wnioskiem do wojewody o zezwolenie na pobyt czasowy w celu pracy sezonowej, co w powiązaniu z zezwoleniem na pracę sezonową umożliwi kontynuację pracy cudzoziemca do czasu wykorzystania 9 miesięcy w danym roku kalendarzowym przewidzianych na prace sezonowe.

Inne zmiany mają na celu uszczelnienie procedury związanej z wykonywaniem pracy krótkoterminowej (do 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcy) na podstawie oświadczeń zarejestrowanych przez powiatowy urząd pracy. Przy czym procedura, wzorowana na obowiązującej, jest oparta na solidniejszych podstawach prawnych i zawiera mechanizmy zabezpieczające przed nadużyciami, tj. możliwość odmowy wpisu do ewidencji oświadczeń (w drodze decyzji zaskarżalnej do ministra właściwego ds. pracy) i obowiązek informacyjny o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca. Wprowadzona będzie odpłatność, choć w niewielkiej kwocie (30zł).

Wprowadzono również rozwiązania ułatwiające kontynuację współpracy z cudzoziemcem po okresie pracy na podstawie oświadczenia i zachęcające do zatrudniania cudzoziemców na podstawie umowy o pracę. Jeśli pracodawca zatrudniający cudzoziemca na podstawie oświadczenia będzie chciał kontynuować tę współpracę, to praca wykonywana po złożeniu wniosku w czasie oczekiwania na decyzję wojewody ws. zezwolenia na pracę będzie uznawana za legalną. Pozwoli to na nieprzerwane zatrudnienie u danego pracodawcy, niezależnie od okresu trwania procedury.

Ponadto, wprowadza się zasadę, że wysokość miesięcznego wynagrodzenia cudzoziemca wykonywującego pracę na podstawie „klasycznego” zezwolenia na pracę nie może być niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia (także w przypadku pracy na podstawie umów cywilnoprawnych).

Ustawa rozszerza obowiązek zawierania umowy na piśmie, na wszystkich cudzoziemców, także tych zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Wprowadza się także obowiązek przedstawienia wcześniej cudzoziemcowi tłumaczenia tej umowy na język dla niego zrozumiały. (…)”.

Ciekawych informacji na temat nowości, jakie czekają nas od przyszłego roku przy powierzaniu pracy cudzoziemcom dostarcza także witryna internetowa Prezydenta RP (www.prezydent.pl):

„(…) Zezwolenie na pracę sezonową będzie wydawał starosta właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, na okres do dziewięciu miesięcy w roku kalendarzowym. Praca, na podstawie oświadczenia wpisywanego do ewidencji oświadczeń przez starostę, będzie mogła być wykonywana przez okres sześciu miesięcy w ciągu kolejnych dwunastu miesięcy.

Zezwolenie na pracę sezonową wydawane będzie, jeżeli:

• wysokość wynagrodzenia, określona w umowie z cudzoziemcem, nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku;
• podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi dołączył do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę sezonową informację starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy.

Starosta rozpatrywać ma wnioski o wydanie zezwolenia na pracę sezonową z uwzględnieniem pierwszeństwa cudzoziemców, którzy co najmniej raz w okresie 5 lat poprzedzających złożenie wniosku, wykonywali pracę na rzecz danego podmiotu na podstawie zezwolenia na pracę sezonową.

Zezwolenie na pracę sezonową będzie wydawane dla określonego cudzoziemca i będzie wskazywać podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, najniższe wynagrodzenie cudzoziemca, wymiar czasu pracy albo liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu, rodzaj umowy będącej podstawą wykonywania pracy oraz okres ważności zezwolenia. Jeżeli zezwolenie dotyczyć ma pracy cudzoziemca w charakterze pracownika tymczasowego, w zezwoleniu na pracę będzie określany także pracodawca użytkownik.

Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi na podstawie zezwolenia na pracę sezonową będzie mógł, pod pewnymi warunkami, powierzyć mu pracę innego rodzaju niż praca wykonywana w ramach działalności określonych w przepisach rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa i ministrem właściwym do spraw turystyki, na okresy nie dłuższe niż łącznie 30 dni w ciągu ważności zezwolenia.

Zezwolenie na pracę sezonową wydawane będzie na czas określony, nie dłuższy niż dziewięć miesięcy w roku kalendarzowym.

Jeżeli cudzoziemiec wjechał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy wydanej w celu wykonywania pracy sezonowej lub w ramach ruchu bezwizowego w związku z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę sezonową wpisanym do ewidencji, starosta będzie mógł wydać przedłużenie zezwolenia na pracę sezonową w celu kontynuacji pracy sezonowej przez cudzoziemca na rzecz tego samego podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi lub wykonywania pracy sezonowej na rzecz innego podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi.

Przedłużenie zezwolenia na pracę sezonową wydawane ma być na okres, który łącznie z okresem pobytu cudzoziemca w celu wykonywania pracy sezonowej, liczonym od dnia pierwszego wjazdu na terytorium państw obszaru Schengen w danym roku kalendarzowym, nie będzie dłuższy niż dziewięć miesięcy w ciągu roku kalendarzowego. Jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi na podstawie zezwolenia na pracę sezonową, złożył wniosek o przedłużenie zezwolenia na pracę sezonową dla tego cudzoziemca, a wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie, pracę cudzoziemca na warunkach określonych w zezwoleniu na pracę sezonową uważa się za legalną od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową staje się ostateczna.

Jeżeli cudzoziemiec wjechał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy wydanej w celu wykonywania pracy sezonowej lub w ramach ruchu bezwizowego w związku z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę sezonową wpisanym do ewidencji, a podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi na podstawie zezwolenia na pracę sezonową zapewnia mu zakwaterowanie, podmiot ten będzie obowiązany do zawarcia z cudzoziemcem odrębnej umowy, w formie pisemnej, określającej warunki najmu lub użyczenia kwatery mieszkalnej. Czynsz najmu kwatery mieszkalnej nie będzie mógł być potrącany z wynagrodzenia cudzoziemca. Postanowienia umowy przewidujące możliwość automatycznego potrącenia czynszu z wynagrodzenia cudzoziemca będą nieważne.

Starosta wyda decyzję o uchyleniu zezwolenia na pracę sezonową, jeżeli:

1. uległy zmianie okoliczności lub dowody, odnoszące się do wydanej decyzji;
2. ustała przyczyna udzielenia zezwolenia na pracę sezonową;
3. podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi w toku postępowania:
   • złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub dołączył do niego dokumenty zawierające takie dane lub
   • zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo w celu użycia jako autentyczny podrobił lub przerobił dokument, albo takiego dokumentu jako autentycznego używał;
4. podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełnił obowiązków wynikających z ustawy;
5. podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie prowadzi działalności uzasadniającej powierzenie pracy cudzoziemcowi, w szczególności nie prowadzi działalności gospodarczej, statutowej lub rolniczej, jego działalność jest w okresie likwidacji lub w okresie zawieszenia;
6. podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest osobą karaną za czyny określone w ustawie.

Starosta będzie mógł wydać decyzję o odmowie wpisania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, jeżeli z okoliczności wyniknie, że oświadczenie zostało złożone dla pozoru, będzie wykorzystane przez cudzoziemca w celu innym niż wykonywanie pracy dla danego podmiotu lub podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełni obowiązków związanych z prowadzeniem działalności lub powierzaniem pracy innym osobom.

Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi przy składaniu wniosku o wydanie zezwolenia na pracę sezonową lub jego przedłużenie oraz oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi w celu dokonania wpisu w ewidencji oświadczeń będzie zobowiązany do dokonania jednorazowej wpłaty w wysokości nie większej niż 10% minimalnego wynagrodzenia za pracę za każdego cudzoziemca. (…)”.

Warto w tym miejscu zwrócić jeszcze uwagę na treść odpowiedzi Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 27 lipca 2017 r. na interpelację nr 13796 w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców w Polsce. Znajdziemy w niej kilka interesujących odpowiedzi na ciekawie postawione pytania:

„(…) Czy uchwalenie rządowego projektu ustawy otworzy furtkę do niekontrolowanego przyjmowania cudzoziemców?

Nowe regulacje, w porównaniu do obecnie obowiązujących, zapewniają znacznie większą kontrolę nad napływem cudzoziemców do pracy w Polsce. Ich celem jest m.in. usprawnienie zarządzania migracjami zarobkowymi, poprzez ułatwienie komunikacji pomiędzy właściwymi urzędami i instytucjami oraz lepsze monitorowanie pracy i pobytu cudzoziemców w Polsce. W tym celu trwają prace nad modernizacją systemów teleinformatycznych i zapewnieniem możliwości wymiany danych pomiędzy zaangażowanymi instytucjami. Nowe przepisy zawierają również mechanizmy mające zminimalizować ryzyko nadużyć związanych z przyjmowaniem migrantów zarobkowych oraz mechanizmy chroniące krajowy rynek pracy. Wskazać należy na przykład wprowadzenie przesłanki odmowy w procedurach zezwolenia na pracę, zezwolenia na pracę sezonową oraz oświadczenia, w przypadku, gdy okoliczności wskazują na brak faktycznej możliwości lub zamiaru powierzenia pracy cudzoziemcowi.

Czy prawdą jest, że zamiast wykonywania pracy sezonowej i krótkookresowej na terytorium Polski, będą przyjeżdżali obcokrajowcy w celu podejmowania pracy stałej?

Stosunek liczby wydawanych zezwoleń na pracę (wydawanych co do zasady na okres do 3 lat) do rejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi (uprawniających obywateli sześciu państw do pracy bez zezwolenia na pracę przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy) w 2016 roku wynosił w przybliżeniu 1:10. Choć liczba wydawanych w ostatnich latach zezwoleń na pracę rośnie dynamicznie, to należy przewidywać, że także po wejściu w życie nowych przepisów utrzyma się wyraźna przewaga napływu cudzoziemców do pracy w Polsce w związku z pracami sezonowymi i krótkoterminowymi. Wynika to przede wszystkim z aktualnych potrzeb polskiego rynku pracy, ale także preferowanych strategii migracyjnych znacznej liczby cudzoziemców.

Z których państw obywatele, tj. dla których przybyszy będą wydawane zezwolenia na pracę bez względu na spełnienie wymaganych warunków?

W przypadku ubiegania się o zezwolenie na pracę sezonową (do 9 miesięcy w roku kalendarzowym) dla obywateli 6 państw: Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy nie będzie stosowany tzw. test rynku pracy, czyli obowiązek przedstawienia informacji starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy. Zostaje także utrzymana, w przypadku prac innych niż podklasy działalności wg klasyfikacji PKD zaliczone do prac sezonowych, zmodyfikowana tzw. procedura uproszczona (możliwość pracy bez zezwolenia na pracę na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi).

Jakie kryteria pozwalają podmiotom polskim powierzać wykonywanie pracy przez cudzoziemców?

Warunkiem legalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi z państwa trzeciego jest posiadanie przez niego dostępu do rynku pracy oraz legalny pobyt cudzoziemca w Polsce. Zasady te regulują ustawa z 20 kwietnia 2014 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach oraz akty wykonawcze do tych ustaw.

Co do zasady, dokumentem dopuszczającym do rynku pracy jest zezwolenie na pracę. O zezwolenie na pracę występuje podmiot powierzający wykonywanie pracy do właściwego ze względu na jego miejsce zamieszkania/siedzibę wojewody. O tytuł pobytowy (wizę lub zezwolenie pobytowe) ubiega się sam cudzoziemiec. W przypadku pracy dłuższej niż 3 miesiące cudzoziemiec przebywający już na terytorium Polski może wystąpić do właściwego wojewody o tzw. zezwolenie jednolite, tj. zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.

Obecnie istnieje 5 typów zezwoleń na pracę. Typ A dotyczy pracodawców mających siedzibę w Polsce, typ B dotyczy cudzoziemca wykonującego pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców, zaś typy C-E – pracodawców zagranicznych delegujących pracowników do Polski. Wśród wydawanych zezwoleń na pracę dominuje typ A (ponad 90%). Warunki wydania zezwolenia różnią się w zależności od typu.

Pracodawca do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca typu A dołącza – poza wyraźnie wskazanymi wyjątkami – informację starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu na rejestrach bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy. Informację tą wydaje właściwy ze względu na miejsce wykonywanie pracy cudzoziemca starosta, po złożeniu przez pracodawcę oferty pracy na dane stanowisko. Innym warunkiem koniecznym dla uzyskania zezwolenia na pracę jest zapewnienie wynagrodzenia na poziomie nie niższym niż wynagrodzenie za pracę podobnego rodzaju lub na podobnym stanowisku.

W przypadku typu B pracodawca musi wykazać poprzez odpowiednie dokumenty, że jego działalność przynosi odpowiedni dochód (poziom rocznych dochodów powinien przekraczać 12stokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia) oraz kreuje miejsca pracy (zatrudnia od co najmniej roku przynajmniej dwie osoby niepotrzebujące zezwolenia na pracę). Jeśli nie spełnia tych warunków powinien wykazać posiadanie środków lub prowadzenie działań pozwalających na spełnienie ich w przyszłość – w szczególności przez prowadzenie działalności przyczyniającej się do wzrostu inwestycji, transferu technologii, wprowadzania korzystnych innowacji lub tworzenia miejsc pracy.

W przypadku delegowania pracowników z państw trzecich do Polski (typy C-E), pracownicy cudzoziemscy powinni otrzymywać wynagrodzenie na poziomie nie niższym niż 70 procent średniej płacy w województwie, w którym będzie wykonywana praca. Ponadto pracodawca zagraniczny zobligowany jest do wyznaczenia przedstawiciela w Polsce, który gromadzi podstawowe dokumenty związane z zatrudnieniem, umożliwiające sprawdzenie, czy ww. warunki zostały spełnione (ewidencja czasu pracy, umowy, dowody płatności itp.).

Zezwolenia wydawane są na czas określony, nie dłuższy niż 3 lata (5 lat w przypadku typu B).

Bez zezwolenia na pracę mogą pracować, m.in., obywatele UE/EOG i Szwajcarii oraz członkowie ich rodzin, cudzoziemcy objęci ochroną międzynarodową, cudzoziemcy posiadający zezwolenie na pobyt stały, studenci i absolwenci polskich studiów stacjonarnych, nauczyciele języków obcych oraz cudzoziemcy, dla których powiatowe urzędy pracy zarejestrowały oświadczenie podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi (…)”.